Afrikafotograaf Eddy Van Gestel heeft een nieuw boek en bijhorende expo klaar. Met Perla Nera gunt hij de Afrikaanse vrouw het voetstuk dat ze verdient, maar de fotoreeks snijdt ook dieper: “Ik wil laten zien dat geen enkel ras het monopolie op schoonheid heeft.”
In BO Magazine 85
Foto's Eddy Van Gestel
Ga gerust zitten, gebaart de jongeman naar de stoel naast zich. De vrouw lacht voorzichtig. Ze neemt plaats en werpt wat vriendelijke woorden terug. Eddy Van Gestel kijkt ernaar vanop een eenzaam bankje wat verderop. Het is vroeg in de ochtend, de luchthaven van Nairobi is nog leeg en stil. Terwijl de fotograaf zijn krant openslaat, stijgt gegniffel op. Luttele momenten later vullen lachsalvo’s de ruimte. De twee schateren het uit.
“Dat is Afrika”, zegt Van Gestel als ik hem drie jaar later ontmoet in het Mercator-Orteliushuis in Antwerpen. Zijn ogen blinken. “Zoveel levenskunst, dat vind je alleen daar. Zie je de gemiddelde Vlaming zoiets doen? Vroeger wel, nu niet meer. De spontaniteit is verdwenen, de vrijheid is weg. Onze maatschappij is een keurslijf geworden. Files, stress, burn-outs. Het contrast met een continent als Afrika kan niet groter zijn. Je realiseert je pas in wat voor een ratrace wij terechtgekomen zijn als je in landen vertoeft zoals Kenia, Ethiopië of Tanzania.”
Afrika is ongeschonden. De geuren, de kleuren. De mensen, de dieren, de natuur. Het continent biedt Van Gestel een onuitputtelijke bron van inspiratie voor zijn werk als fotograaf. En toch evolueert ook de authenticiteit van Afrika. De utopie vervaagt. In een wereld die voortraast, beginnen ook daar de dingen te bewegen. En net in die verandering ligt de kiem van Perla Nera, het werk waarmee hij misschien wel voor het eerst in zijn carrière een statement maakt.
Kunst hoeft niet noodzakelijk gelinkt te zijn met het maatschappelijke debat. Kunst verzacht de zeden. Kunst draait om wat je ziet en om wat dat in je losmaakt. De esthetiek blijft het wezen van fotografie. Maar enkele dagen na Donald Trumps verkiezing tot president, stelde Van Gestel die mening lichtjes bij. Pamela Ramsey Taylor had zopas haar befaamde tweet de wereld ingestuurd: “It will be so refreshing to have a classy, beautiful, dignified First Lady back in the White House. I’m tired of seeing that ape in heels.”
“Op het moment van die tweet was ik aan het werk in Kenia, bezig aan Perla Nera”, vertelt Van Gestel. “De voormalige Amerikaanse presidentsvrouw die vergeleken werd met een aap op hakken. Ik moest mezelf twee keer in de ogen wrijven. Dat bericht maakte nog maar eens duidelijk dat een groot deel van de blanken zwarten nog altijd als inferieur beschouwt. Bovendien is een dergelijke boodschap een teken van ziende blindheid. Zelden zat er een elegantere en meer charismatische vrouw in het Witte Huis. Die ene quote weersprak de hele waarheid over zwarte vrouwen.”
“De voormalige Amerikaanse presidentsvrouw die vergeleken wordt met een aap op hakken is een teken van ziende blindheid. Dat idee weerspreekt de hele waarheid over zwarte vrouwen.”
Bij de dames in Van Gestels omgeving hakte het bericht hard in op hun zelfbeeld. “De Afrikaanse vrouw krijgt vandaag de dag meer kansen dan ooit. Afrika is opnieuw economisch interessant. Het koloniale juk is afgeschud, de schroom is weg. Grote mogendheden investeren er volop. Tegelijk maakt de smartphone een opmars. Die twee samen hebben gezorgd voor een maatschappelijke omwenteling. Mannen moeten het plots afleggen tegenover vrouwen die brute kracht counteren met brainpower. Zij studeren beter, denken op lange termijn. Ze zijn trots op hun onafhankelijkheid en zijn zelfbewuster dan ooit. Er is een wereld voor hen opengegaan, gevoed door wat ze op het internet ontdekken. Ze zien hoe blanke vrouwen zich kleden, zich opmaken, hoe zij de covers van Vogue, Elle en Glamour sieren. Langs de andere kant is er veel frustratie. Want die nieuwe wereld maakt ook duidelijk dat er geen aandacht aan hen besteed wordt. De tweet van Taylor bevestigde weer eens ons dwaze vasthouden aan een bepaald gevoel van suprematie.”
Perla Nera is een statement, een breuk met de stereotypering rond Afrikaanse vrouwen. Een roep om gezien te worden, een middel om aandacht te krijgen, respect af te dwingen en te tonen dat geen enkel ras het monopolie heeft op schoonheid. “Afrikaanse vrouwen kunnen oogverblindend zijn en combineren die schoonheid met een elegantie, sensualiteit en trots die ik zelden terugvind bij blanke vrouwen”, zegt Van Gestel. “Veel foto’s tonen naakte lichamen. Heel bewust, maar wel ontdaan van elke erotische reflex. Het is een evenwichtsoefening. Ik wil lichtjes provoceren zonder het wulpse en goedkope een kans te geven.”
Van Gestels nieuwe werk is dus meer dan het antwoord op de tweet van Taylor. Hij was al even bezig met het project, dat hij als een verlengstuk ziet van zijn vorige boek African Queens. “Dat werk was niet af. Er zat meer in. Afrikaanse vrouwen moeten leren om zichzelf mooi te vinden. Ze hoeven zich niet nodeloos op te maken om er ‘blank’ uit te zien. Ze hoeven geen cosmetische producten te gebruiken die hun huid soms onherstelbaar schaadt. Ik was nog niet klaar met mijn verhaal.”
“Afrikaanse vrouwen kunnen oogverblindend zijn en combineren die schoonheid met een elegantie, sensualiteit en trots die je zelden terugvindt bij blanke vrouwen.”
Perla Nera brengt zowel modellen als niet-modellen in beeld. Veel tijd kroop dan ook in het kennismaken met de mensen die later voor de camera kwamen. "Soms ben ik drie dagen bezig met het ontmoeten van mijn modellen. Ik ga met ze eten, iets drinken. Ik wil hun levensverhaal kennen. Dat helpt ook eens ze voor de camera belanden. Ze voelen zich rustiger, zijn meer op hun gemak. Hun blik wordt ook intenser. De manier waarop iemand in de camera kijkt, bepaalt het succes van een foto. Net in die nuance schuilt de kracht van een beeld."
Afrikafotograaf Eddy Van Gestel heeft een nieuw boek en bijhorende expo klaar. Met Perla Nera gunt hij de Afrikaanse vrouw het voetstuk dat ze verdient, maar de fotoreeks snijdt ook dieper: “Ik wil laten zien dat geen enkel ras het monopolie op schoonheid heeft.”
Ga gerust zitten, gebaart de jongeman naar de stoel naast zich. De vrouw lacht voorzichtig. Ze neemt plaats en werpt wat vriendelijke woorden terug. Eddy Van Gestel kijkt ernaar vanop een eenzaam bankje wat verderop. Het is vroeg in de ochtend, de luchthaven van Nairobi is nog leeg en stil. Terwijl de fotograaf zijn krant openslaat, stijgt gegniffel op. Luttele momenten later vullen lachsalvo’s de ruimte. De twee schateren het uit.
“Dat is Afrika”, zegt Van Gestel als ik hem drie jaar later ontmoet in het Mercator-Orteliushuis in Antwerpen. Zijn ogen blinken. “Zoveel levenskunst, dat vind je alleen daar. Zie je de gemiddelde Vlaming zoiets doen? Vroeger wel, nu niet meer. De spontaniteit is verdwenen, de vrijheid is weg. Onze maatschappij is een keurslijf geworden. Files, stress, burn-outs. Het contrast met een continent als Afrika kan niet groter zijn. Je realiseert je pas in wat voor een ratrace wij terechtgekomen zijn als je in landen vertoeft zoals Kenia, Ethiopië of Tanzania.”
Afrika is ongeschonden. De geuren, de kleuren. De mensen, de dieren, de natuur. Het continent biedt Van Gestel een onuitputtelijke bron van inspiratie voor zijn werk als fotograaf. En toch evolueert ook de authenticiteit van Afrika. De utopie vervaagt. In een wereld die voortraast, beginnen ook daar de dingen te bewegen. En net in die verandering ligt de kiem van Perla Nera, het werk waarmee hij misschien wel voor het eerst in zijn carrière een statement maakt.
Kunst hoeft niet noodzakelijk gelinkt te zijn met het maatschappelijke debat. Kunst verzacht de zeden. Kunst draait om wat je ziet en om wat dat in je losmaakt. De esthetiek blijft het wezen van fotografie. Maar enkele dagen na Donald Trumps verkiezing tot president, stelde Van Gestel die mening lichtjes bij. Pamela Ramsey Taylor had zopas haar befaamde tweet de wereld ingestuurd: “It will be so refreshing to have a classy, beautiful, dignified First Lady back in the White House. I’m tired of seeing that ape in heels.”
“Op het moment van die tweet was ik aan het werk in Kenia, bezig aan Perla Nera”, vertelt Van Gestel. “De voormalige Amerikaanse presidentsvrouw die vergeleken werd met een aap op hakken. Ik moest mezelf twee keer in de ogen wrijven. Dat bericht maakte nog maar eens duidelijk dat een groot deel van de blanken zwarten nog altijd als inferieur beschouwt. Bovendien is een dergelijke boodschap een teken van ziende blindheid. Zelden zat er een elegantere en meer charismatische vrouw in het Witte Huis. Die ene quote weersprak de hele waarheid over zwarte vrouwen.”
“De voormalige Amerikaanse presidentsvrouw die vergeleken wordt met een aap op hakken is een teken van ziende blindheid. Dat idee weerspreekt de hele waarheid over zwarte vrouwen.”
Bij de dames in Van Gestels omgeving hakte het bericht hard in op hun zelfbeeld. “De Afrikaanse vrouw krijgt vandaag de dag meer kansen dan ooit. Afrika is opnieuw economisch interessant. Het koloniale juk is afgeschud, de schroom is weg. Grote mogendheden investeren er volop. Tegelijk maakt de smartphone een opmars. Die twee samen hebben gezorgd voor een maatschappelijke omwenteling. Mannen moeten het plots afleggen tegenover vrouwen die brute kracht counteren met brainpower. Zij studeren beter, denken op lange termijn. Ze zijn trots op hun onafhankelijkheid en zijn zelfbewuster dan ooit. Er is een wereld voor hen opengegaan, gevoed door wat ze op het internet ontdekken. Ze zien hoe blanke vrouwen zich kleden, zich opmaken, hoe zij de covers van Vogue, Elle en Glamour sieren. Langs de andere kant is er veel frustratie. Want die nieuwe wereld maakt ook duidelijk dat er geen aandacht aan hen besteed wordt. De tweet van Taylor bevestigde weer eens ons dwaze vasthouden aan een bepaald gevoel van suprematie.”
Perla Nera is een statement, een breuk met de stereotypering rond Afrikaanse vrouwen. Een roep om gezien te worden, een middel om aandacht te krijgen, respect af te dwingen en te tonen dat geen enkel ras het monopolie heeft op schoonheid. “Afrikaanse vrouwen kunnen oogverblindend zijn en combineren die schoonheid met een elegantie, sensualiteit en trots die ik zelden terugvind bij blanke vrouwen”, zegt Van Gestel. “Veel foto’s tonen naakte lichamen. Heel bewust, maar wel ontdaan van elke erotische reflex. Het is een evenwichtsoefening. Ik wil lichtjes provoceren zonder het wulpse en goedkope een kans te geven.”
“Afrikaanse vrouwen kunnen oogverblindend zijn en combineren die schoonheid met een elegantie, sensualiteit en trots die je zelden terugvindt bij blanke vrouwen.”
Perla Nera brengt zowel modellen als niet-modellen in beeld. Veel tijd kroop dan ook in het kennismaken met de mensen die later voor de camera kwamen. "Soms ben ik drie dagen bezig met het ontmoeten van mijn modellen. Ik ga met ze eten, iets drinken. Ik wil hun levensverhaal kennen. Dat helpt ook eens ze voor de camera belanden. Ze voelen zich rustiger, zijn meer op hun gemak. Hun blik wordt ook intenser. De manier waarop iemand in de camera kijkt, bepaalt het succes van een foto. Net in die nuance schuilt de kracht van een beeld."